كودكی كه در حال بازی است و از بازی خود لذت می‌برد رویداد عجیبی نیست. حتی اگر سگی را ببینیم كه با توپی خود را سرگرم كرده است نیز نباید چندان حیرت‌زده شویم، اما درباره لاك‌پشت‌ها یا حتی زنبورهای عسل چه می‌توان گفت؟ حقیقت این است كه این موجودات نیز زمان‌هایی را در طول شبانه‌روز صرف بازی و سرگرمی می‌كنند.
نقش بازی در یادگیری مهارت در حیوانات
تنها این سگ‌ها، گربه‌ها یا میمون‌ها نیستند كه در دنیای حیوانات به بازی حیوانات و سرگرمی نیاز دارند. این نظر گوردون بورگارت از اساتید روان‌شناسی دانشگاه تنسی آمریكاست. او كسی است كه برای سال‌های طولانی رفتار حیوانات و لحظاتی كه تصور می‌شود خود را سرگرم بازی و تفریح می‌كنند زیر نظر داشته است. به عقیده وی بسیاری از حیوانات به زمانی برای بازی كردن و نوعی ایجاد وقفه در انجام كارهای غریزی روزمره خود نیاز دارند. دانشمندانی همچون گوردون سال‌های طولانی است كه رفتار موجوداتی نظیر خزندگان بالغ یا تازه به دنیا آمده را زیر نظر دارند، اما بسیاری از آنها می‌گویند رفتار مشخصی را ندیده‌اند كه نشان دهد این حیوانات در حال بازی هستند. نكته مهم این است كه كشف نشانه‌هایی از بازی و تفریح در دنیای حیوانات نیازمند صرف زمان قابل توجهی است تا در نهایت بتوان حیوانی را در حین انجام نوعی رفتار كه بی‌شباهت به تفریح و بازی نباشد مشاهده كرد. با این حال گوردون می‌گوید: در باغ وحش ملی واشنگتن چیزی را دیدم كه نمی‌توان بی‌تفاوت از كنار آن عبور كرد. لاك‌پشت صورت خوكی كه از جمله نمونه‌های نادر این حیوان به شمار می‌آید در حال سروكله زدن با توپ بسكتبال بود. بررسی‌های بیشتری در این زمینه انجام دادم و به این نتیجه رسیدم كه این لاك‌پشت كاری نمی‌كرده است جز بازی با توپ. گوردون نتیجه مشاهدات و بررسی‌های خود را در نشریه The Scientist منتشر كرده كه اتفاقا با استقبال صاحب‌نظران علمی و متخصص در علم رفتارشناسی جانوری روبه‌رو شده است.
در مقاله خبرساز گوردون كه تحت عنوان «وقتی برای بازی» منتشر شده است به 5 فاكتور اصلی برای بازی و سرگرمی پرداخته شده است. این دانشمند یكی از نخستین چهره‌هایی است كه به تعریف بازی در افراد پرداخته است. البته او این تعریف را در خصوص گونه‌های جانوری كه هیچ‌گاه تصور نمی‌شده مشغول بازی كردن باشند نیز ارائه كرده است، گونه‌هایی نظیر ماهی‌ها، خزندگان و بی‌مهرگان. او حتی كتاب جالب توجهی تحت عنوان «بازی در حیوانات ـ آزمودن محدودیت‌ها» منتشر كرده است كه در آن به رفتارهایی شبیه بازی در دنیای حیوانات مختلف پرداخته شده است. به عقیده وی برخی حركات بدن ماهی‌ها نظیر حركت باله‌ها و دور زدن‌های مداوم در آب می‌تواند نشانه‌ای روشن از بازی كردن در ماهی‌ها باشد.
این دانشمند 5 فاكتور مورد نظرش را در یك عبارت خلاصه كرده است: بازی رفتار تكراری است كه هدف مشخصی نداشته و عمدتا زمانی كه انسان یا حتی حیوان در شرایط آرام و به دور از تنش روانی قرار دارد آن را به طور داوطلبانه انجام می‌دهد. گوردون می‌گوید: بخوبی روشن است كه پس از بررسی دقیق توانایی توصیف بازی و مشاهده این قابلیت در میان تمام جانداران، انسان درك بهتری از خود و رفتارهایش دارد.بررسی‌های مختلفی در این زمینه انجام شده كه نشان می‌دهند در مقایسه با انسان در حیوانات می‌توان نقش بازی كردن در یادگیری مهارت‌های گوناگون را بهتر مشاهده و ارزیابی كرد. در حقیقت بازی كردن به حفظ ثبات و وضعیت مناسب فیزیكی بدن و حتی تعادل روحی كمك می‌كند و در عین حال سهم قابل توجهی در ارتقای ارتباطات اجتماعی دارد كه گویا این ویژگی در حیوانات نیز بخوبی دیده می‌شود.
لذت بازی در دنیای حیوانات.در حال حاضر محققان از بازی به عنوان شیوه درمانی مناسب و امیدواركننده برای كمك به كودكان دچار اختلالات مختلف استفاده می‌كنند. گذشته از آن مطالعات زیادی نیز درخصوص بررسی تاثیر فعالیت بیشتر برای كمك به ایجاد تحرك در سالمندان در دست انجام است. چنین دستاوردها و نتیجه‌گیری‌هایی گرچه ارزشمند به نظر می‌رسند اما چندان حیرت‌انگیز نیستند، اما این‌كه در دنیای حیوانات نیز بازی كردن مفهوم خاصی داشته و به نوعی برای آنها لذتبخش است دانشمندان را به تحیر واداشته است.آنچه دانشمندان را درخصوص بررسی ریشه‌های علاقه به بازی در دنیای حیوانات ترغیب می‌كند اثرات بعدی است كه در آنها پدیدار می‌شود.
سگ‌ها، علاقه‌مندان شناخته شده به بازی كردن
در میان گونه‌های مختلف جانوری كه مشاهده بازی در آنها بیش از سایرین قابل رویت است، سگ‌ها از اعتبار خاصی برخوردارند. سگ‌ها به واسطه ارتباط نزدیكی كه با انسان‌ها دارند و حتی در برخی جوامع به عنوان نزدیك‌ترین مونس انسان‌ها در نظر گرفته می‌شوند ارتباط اجتماعی خاصی با انسان‌های اطراف خود برقرار می‌كنند. دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند كه با افزایش تنوع بازی‌هایی كه با سگ‌ها می‌شود می‌توان ارتباط برقرار شده با این حیوان را نیز بیشتر كرد. عقیده بر این است كه سگ‌ها تمایل انسان به بازی كردن با آنها را بخوبی درك می‌كنند. این مشخصه البته در گربه‌ها نیز دیده می‌شود، اما به چشمگیری آنچه در سگ‌ها دیده می‌شود ، نیست.دانشمندانی كه رفتار حیوانات را از نزدیك دنبال می‌كنند با توجه به مقالاتی نظیر مقاله اخیر گوردون بر این نكته پافشاری دارند كه می‌توان با دنبال كردن رفتارهای بازیگوشانه در دنیای حیوانات كمتر شناخته شده نظیر لاك‌پشت‌هاناشناخته‌های بیشتری از زندگی آنها را آموخت. بازی كردن یكی از مشخصه‌های اصلی ادامه حیات در انسان و در حیوانات است. این اصلی است كه بسیاری از دانشمندان نسبت به آن نظر مثبت دارند. حتی گوردون نیز معتقد است: بازی كردن بخشی درونی و جدایی‌ناپذیر از حیات است كه می‌تواند ارزش زندگی كردن را نیز بالاتر ببرد.
مراقبت از حیوانات خانگی
